DOMunder WINNER Museum & Heritage Award for Excellence 2015

2014
Stichting Initiatief Domplein
 

DOMunder een ondergrondse ontdekking

https://vk.com/video-23730869_170334679

http://vimeo.com/108006926

https://www.youtube.com/watch?v=filb0AfgJyg

https://www.youtube.com/watch?v=WgjkZuyJOs4

https://www.dropbox.com/sh/8039djgivnvr6bu/AAD9hrqNUivZPLHWGHdDnwbKa?dl=0&preview=Trailer+-+DOMunder+in+1+minute.mp4

Na jaren van ontdekken, onderzoeken, dromen, plannen maken, ontwerpen, graven en bouwen is op maandag 2 juni 2014 is DOMunder geopend en is Utrecht een historische attractie rijker.

    

De locatie van DOMunder II is gelegen in het hart van het Domplein, tussen de Domkerk en de Domtoren. Ondergronds zijn hier nog resten aanwezig van 20 eeuwen beschaving waaronder de pijlers van het middenschip van de Domkerk die in 1674 in een storm is weggevaagd. Met op de diepste punt een diepte van 4,70 meter is DOMunder gerealiseerd met een oppervlakte van ongeveer 350 m2.

 

Planopzet 

Het ontwerp is gebaseerd op en zo gepositioneerd dat deze precies past binnen de ‘outlines’ van ‘sleuf 19 en 20’, opgravingen die door Archeoloog Van Giffen reeds  in 1949 zijn uitgevoerd op voorwaarde dat daarbij geen ongeroerd archeologisch materiaal verloren gaat.

 

Globaal bestaat DOMunder fysiek uit wanden, een dekconstructie, een toegang, een trap, een hijsluik, een belevingsroute/pad, een multimediale voering, een installatie voor luchtconditie tbv conservering, installaties voor beleving en een leidingentunnel.

 

Onderzoek/Modellering  Aan de hand van zeer veel en uitvoerig onderzoek van documentatie materiaal van deze opgraving(en) in de vorm van o.a. stratigrafiëen en foto’s is een virtuele 3d reconstructie gemaakt van de origineel aanwezige massa. Aan de hand hiervan kon goed worden voorspeld wat het visueel te beleven resultaat zou kunnen zijn na ontgraving, wat nog aanwezig zou zijn en wat fysiek en visueel kon worden verwacht.

 

In intensief overleg met RCE en archeologie is dit 3d model verder vervolmaakt mede aan de hand van resultaten uit de proefopgraving. Alle beschikbare data zijn gedigitaliseerd en in dit model verwerkt.  Ook zijn de georeferenties van deze eerdere opgravingen exact van en in dit model om zeer nauwkeurig de ‘outline’ van de sleuven te bepalen zodat geen ongeroerd archeologisch materiaal onnodig zou worden geroerd..

 

Door deze manier van werken is het mogelijk geworden om:

  •  een exact tracé voor de contouren/de wandposities van het centrum te bepalen waarbij geen archeologische waarde verloren gaat door het trillingsvrij inbrengen van stalen damwanden.

  • een dekconstructie te ontwerpen die rekening houdt met de verschillende hoogtes van de bovenzijde van de nog restanten van de pijlers en geschikt is voor een verkeersklasse 60.

  • mogelijke fysieke knelpunten op te sporen in relatie tot archeologie en het pve, de oplossing te kunnen bestuderen en projecteren.  

 

Fysiek belevingsontwerp De basis hiervoor zijn de in sleuf 19 en 20 nog aanwezige (delen van) 7 pijlerfundamenten. Om deze op een indrukwekkende wijze te kunnen beleven is het gewenst deze in relatie tot elkaar en tot de pijlers van de nog bovengronds aanwezige Domkerk te kunnen zien. Omdat deze pijlers op een vaste grondslag van plm 5.50 meter onder maaiveld zijn gefundeerd zullen bij het ontgraven de grondprofielen en fundamenten  zichtbaar worden van vrijwel alle tijdslagen met op iedere plek andere elementen en restanten van de verschillende periodes. Om deze verschillen en fysiek (soms beperkte) omstandigheden zo optimaal mogelijk te kunnen beleven is daarvoor een loopad met platforms als belevingsroute ontwikkeld en fysiek vorm gegeven voor een klimatologische omstandigheid van 75% vochtigheid of meer.

 

De ondergrondse ruimte(s) zijn toegankelijk via één trap, waarvan de ingang is gepositioneerd aan de noordzijde van sleuf XX. Voor de toegang vanaf het Domplein tot de trap wordt gedacht aan op eenvoudige wijze te openen luiken van cortenstaal. De afdaling is gelijk ook de start van de komende beleving van de ruimte, een trap met diepe treden, waarop je ook even kunt blijven staan om rustig de indrukken te verwerken die je opdoet. De trap wordt een pad, het pad vormt weer treden naar een nog lager pad. Door op deze route plekken (platforms) te creëren waar het voor bezoekers logisch is om even te stoppen, kan de ervaring worden geregisseerd. De ruimte rond en onder de trap is benodigd om daar de technische installaties onder te brengen.

 

De ruimtes bevinden zich allen in geroerde grond (meer specifiek: in sleuf 19 en 20). De keuze voor deze route draagt bij aan de ambitie om de beleving spannend te houden en om niet teveel in één keer bloot te geven aan de bezoeker. 

 

De onderdelen

 

Wanden Na uitvoerig onderzoek en afwegingen is overeenstemming bereikt over het realiseren van een grondkering dmv damwandprofielen. Zoals gesteld is het tracé in zeer nauw overleg met archeologie tot stand gekomen. Vervolgens is de maatvoering van de profielen getest op dit tracé. Op verschillende punten zal het verloop tpv hoeken en bochten nog nader technisch worden geoptimaliseerd. De wanden worden aan de westzijde van sleuf XIX lichthellend ingebracht om zodoende een zo maximaal mogelijke ruimtelijke werking ervan te realiseren. Aan de oostzijde is gezien het verloop van het beschikbare tracé dat niet mogelijk en volgt zo goed mogelijk het profiel en de pijlerfundamenten. Aan de noordzijde is de ruimte die de damwand creëert voornamelijk benodigd voor de traptoegang, invoer leidingen en technische bedieningsruimte installaties. Aan de zuidzijde volgt de wand het profiel. Voor de technische uitgangspunten en toelichting wordt verwezen naar de constructie tekening en toelichting ABT.

 

Dekconstructie Uitgangspunt is om de bestaande archeologie te ontzien bij de constructie van het dek. Omdat het plein een zeker afschot kent en sommige pijlers niet ver onder de bestrating zijn afgetopt is een constructie opzet bedacht die representatief is voor het volledig oppervlak, inclusief ontmoetingen en/of knelpunten. De oplossing is gevonden in een dekconstructie die ter plaatse van de pijlers zodanig is verjongd dat deze er ‘net’ onder passen. Het dek en het bovenste deel van de wanden is aan de buitenzijde geïsoleerd door middel van een hoogwaardige drukvaste isolatie. In deze dekconstructie zullen verschillende voorzieningen worden opgenomen zoals ‘lenzen’ met diaframa sluiter voor de visuele relatie binnen/buiten en verlichtingspotten tbv project Lumen.

 

Toegang  In het ontwerp is uitgegaan van één gecombineerde in- en uitgang. Zichtbaarheid van de entree op het plein dient minimaal te zijn en is daarom gedacht in een tweedelig luik van cortenstaal. In geopende toestand vormen de delen de doorvalveiligheid. In de zw hoek van sleuf XX is een hijsluik opgenomen. Aan de onderzijde van de trap is in de overgang naar het centrum een tochtsluis voorzien.

 

Trap De trap is zodanig ontworpen dat deze een comfortabele overbrugging creëert van maaiveld naar de ondergrondse ruimte. De treden zijn voldoende slipvast en onder normale weersomstandigheden beloopbaar. 

 

Belevingsroute  Door middel van een pad van 850 - 1100 mm. breed wordt de bezoeker door de ruimte gevoerd. Het pad is een stalen roostervloer gevuld met epdm granulaat waaronder een schacht voor alle installaties is gemonteerd. De balustrade is van glas. Daar waar het pad wordt verbreed ten behoeve van presentatie tbv een groep zal de vloer transparanter worden uitgevoerd zodat de beleving minimaal wordt belemmerd.

 

Installatie luchtconditie tbv conservering Deze installatie volgt zoveel mogelijk het pad en omdat deze aan de onderzijde is gemonteerd is deze zoveel als mogelijk ‘onzichtbaar’ geïntegreerd.

 

Installaties voor beleving Deze installatie bestaat uit verlichting, audio visuele en multimediale middelen. Voor de uitwerking ervan wordt verwezen naar het belevingsconcept van Tinker Imagineers. Zoveel als mogelijk zal deze worden geïntegreerd in reeds aanwezige voorzieningen en/of constructies. In nadere fasen volgt uitwerking hiervan.

 

Leidingkoker  Om de benodigde installaties op een doelmatige wijze te kunnen opstellen is hiervoor een ruimte in de kelder van het UCK Domplein 4 gereserveerd. Middels een leidingkoker (inwendig breed 1500 x hoog 500) worden de leidingen uit de Schatkamer II verbonden met deze kelder..

 

Relatie met bovengrond Om binnen voor een betere oriëntatie in relatie tot de context en om ook buiten een mysterieuze idee van het ondergrondse bestaan te realiseren is een visuele relatie in de dekconstructie gerealiseerd. Lensachtige openingen die zo zijn gevormd dat ondergronds meerdere bezoekers tegelijkertijd zich zowel op de Dom als de Domkerk kunnen oriënteren. Deze openingen worden aangestuurd door middel van diafragma sluiters zodat de binnentredende hoeveelheid licht exact en volgens planning is te regelen. 

 

Construeren Tijdens en na het ontgraven van de sleuven XIX en XX moeten constructieve maatregelen worden getroffen. Tijdens het graven om dit veilig te kunnen doen en na het graven om ruimten te creëren die veilig bezoekbaar zijn.

Voor de constructie/grondkering zijn verschillende varianten onderzocht om te bezien welke techniek en positie van de wand het optimum is voor de beleving in relatie tot behoud. Voor een nadere toelichting en uitwerking wordt hier verwezen naar de toelichting van het constructieve ontwerp van ABT.

 

Conserveren Voor het kunnen realiseren van het publiekscentrum moet aan zeer uitgebreide randvoorwaarden, met name vanuit het RCE, zijn en worden voldaan. Samengevat moeten na de ontgraving de grondprofielen en de archeologisch resten/vondsten vervolgens zodanig kunnen worden geconserveerd dat deze door blootstelling aan zuurstof en licht op korte en/of langere termijn in stand kunnen worden gehouden zonder te degenereren.

 

Om dit te kunnen realiseren is de afgelopen jaren uitvoerig onderzoek verricht in vergelijkbare omstandigheden in situ en in bestaande vergelijkbare reeds geconserveerde vindplaatsen. Dit onderzoek maakt deel uit van het EU-Portico project (een samenwerking van Keulen, Chester, Gent en Utrecht op het gebied van research naar conserveringsmethoden voor archeologische sites).

Al deze gegevens zijn en worden ook in de komende tijd nog met elkaar afgestemd.

 

Om de technische installaties ten behoeve van de luchtcondities zo onzichtbaar mogelijk te integreren wordt de benodigde techniekruimte elders buiten Schatkamer II gecreëerd. Deze wordt geplaatst in een reeds daarvoor gereserveerde kelder van het UCK en zal middels een leidingkoker worden verbonden met het ondergrondse centrum.

De hele installatie is zodanig ontworpen en gedimensioneerd dat er geen zichtbare elementen op het plein benodigd zijn anders dan het toegangsluik. Voor een nadere toelichting en uitwerking wordt hier verwezen naar de notitie(s) mbt bouwfysica, conservering en installaties van LBP/SIGHT.

  

Het resultaat Met DOMunder II wil Initiatief Domplein 2013 bezoekers de grootsheid van 20 eeuwen geschiedenis tonen en natuurlijk fysiek de ingestorte kerk laten ervaren: de omvang van het schip, de omvang van de fundamenten en de bouwtechniek van eeuwen geleden. De ambitie is om bezoekers letterlijk mee te nemen terug in de tijd, door hen vanaf het maaiveld van het plein mee te nemen naar tijden van weleer. Tijden van voor en tegenspoed, van rust en onrust. 

 

DOMunder II is door zijn constructie als het ware een stalen ‘doos’ met archeologische geconserveerde inhoud ruim boven grondwaterniveau. De bezoeker wordt over een pad geleid dat alle plekken en ruimtes verbindt van het belevingsverhaal. Door de verschillende hoogtes van het pad geeft het de bezoeker het gevoel dieper af te dalen in de tijd. Het verloop en de maatvoering van het pad zal mogelijk in de komende fasen nog onder invloed van gewijzigde inzichten en omstandigheden kunnen worden aangepast. De maatvoering en capaciteit is berekend op een begeleid bezoek van 20 tot 25 personen.  

 

De officiële openingshandeling werd verricht op 02 juni 2014 door Jet Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Vanaf 03 juni is iedereen welkom om deze unieke archeologische schatkamer te komen beleven.  

Gebouw 2 Park 7 Zaventem / Brussel

Gebouw 2 Park 7 Zaventem / Brussel

http://youtu.be/Z5KsGj5O9io
boswoningen Monninckenberg Hilversum

Boswoningen Monninckenberg Hilversum

Casella / zusters Augustinessen
Quinta Algarve Portugal

Quinta Algarve Portugal

Nieuwbouw / renovatie particulier
48 stadswoningen BAARN Laanplein

48 stadswoningen BAARN Laanplein

SchipperBosch Amersfoort
MASTERPLAN PARK 7 Zaventem/Brussel

MASTERPLAN PARK 7 Zaventem/Brussel

120.000 m2 mixed use / Immogra Gent
HAMBURGERSTRAAT 23 / Utrecht

HAMBURGERSTRAAT 23 / Utrecht

Restauratie monumentaal herenhuis / particulier / fotos Spijkers met Koppen
TRANSFORMATIE ZORGCOMPLEX

TRANSFORMATIE ZORGCOMPLEX

80 appartementen / grondgebonden woningen
INFORMATIEPAVILJOEN HOLTINGERVELD

INFORMATIEPAVILJOEN HOLTINGERVELD

Gemeente Westerveld / Provincie Drenthe / SBB
De KEY Amsterdam ism RAU & Ex

De KEY Amsterdam ism RAU & Ex

3.600 m2 renovatie kantoor/breeam excellent
HOEVE WIELREVELT Landgoed Haarzuilens GENOMINEERD

HOEVE WIELREVELT Landgoed Haarzuilens GENOMINEERD

Rietveldprijs 2017
Natuurmonumenten ism lokale ondernemers
MONDRIAANHUIS leven en werken

MONDRIAANHUIS leven en werken

Revitalisatie geboortehuis Amersfoort
HAMBURGERSTRAAT 23 Utrecht

HAMBURGERSTRAAT 23 Utrecht

Restauratie / renovatie
Tinker Imagineers
THE BEST in HERITAGE AWARD 2016

THE BEST in HERITAGE AWARD 2016

For innovative practices and extraordinary professionalism
HOEVE WIELREVELT Landgoed Haarzuilens

HOEVE WIELREVELT Landgoed Haarzuilens

100% energieneutraal
Natuurmonumenten ism lokale ondernemers
KONINKLIJKE TRAPPEN

KONINKLIJKE TRAPPEN

HQ Enexis 9.000 m2 's Hertogenbosch
Enexis ism Ex Interiors
THE BASE D SCHIPHOL

THE BASE D SCHIPHOL

6000 m2 kantoor / breeam outstanding
Schiphol Real Estate
WONINGEN VOOR VRIJE KAVELS

WONINGEN VOOR VRIJE KAVELS

Voor opdrachtgevers die de lat graag hoog leggen
PAVILION THE BRIDGE

PAVILION THE BRIDGE

Philips Healthcare Campus Best
Vijverborgh
PAVILJOEN HOLTINGERVELD

PAVILJOEN HOLTINGERVELD

Havelte Drenthe
Provincie Drenthe / gemeente Westerveld
ROUGH STYLE Braunverlag CH

ROUGH STYLE Braunverlag CH

The fascinating relationship between new and old of DOMunder
Is opening completely new aesthetic horizons
TRANSFORMATIE / TINKERTOPIA

TRANSFORMATIE / TINKERTOPIA

Hamburgerstraat 23 Utrecht
Tinker Imagineers
DOMUNDER 4x internationale Awards

DOMUNDER 4x internationale Awards

M&HA en WIN (GB) / theHIMA (It) / SPARK (USA)
NIMETO topvakschool

NIMETO topvakschool

Ontwerpvisie open school
Utrecht
LEMSTERSCHANS Nieuwegerin

LEMSTERSCHANS Nieuwegerin

67 appartementen met buurtkamer / voorzieningen
Jutphaas Wonen
TRANSFORMATIE 7000 m2 KANTOREN

TRANSFORMATIE 7000 m2 KANTOREN

In een handomdraai tot 87 woningen
VICTAS WINNAAR Rietveldprijs 2013

VICTAS WINNAAR Rietveldprijs 2013

VERSLAVINGSKLINIEK UTRECHT
SOPHIAWEG ZANDVOORT

SOPHIAWEG ZANDVOORT

89 appartementen
Woningbouwvereniging EMM Zandvoort
LANDGOED HAARZUILENS hoeve Wielrevelt

LANDGOED HAARZUILENS hoeve Wielrevelt

Gewonnen selectie
Natuurmonumenten
BELEVINGSVISIE 'IJS en OORLOG'

BELEVINGSVISIE 'IJS en OORLOG'

Holtingerveld / Havelte
Provincie Drenthe / gemeente Westerveld
BUITENPLAATSDEWIERS.NL

BUITENPLAATSDEWIERS.NL

De beleving van een buitenplaats
CASELLA Landgoed Monikkenberg

CASELLA Landgoed Monikkenberg

Hilversum
Zuster Augustinessen Hilversum
MUNTPARK

MUNTPARK

VISIEONTWIKKELING WATERPARK UTRECHT
Gemeente Utrecht / Rijkswaterstaat
HUIS de WIERS

HUIS de WIERS

VREESWIJK NIEUWEGEIN
VIA Projectontwikkeling
DOMPLEIN BEZOEKERSCENTRUM 2

DOMPLEIN BEZOEKERSCENTRUM 2

DOMPLEIN UTRECHT
Stichting Initiatief Domplein
REVITALISATIE KANTOORVILLA

REVITALISATIE KANTOORVILLA

BERNARDSTRAAT VREESWIJK
Van der Louw Vastgoed
The BOATHOUSE

The BOATHOUSE

MUNTPARK UTRECHT
ZENDERPARK IJsselstein

ZENDERPARK IJsselstein

49 waterpatio woningen
uitbreiding REACTOR INSTITUUT (RID)

Uitbreiding REACTOR INSTITUUT (RID)

Radiation Science & Technoligy
Technische Universiteit Delft
JACO D. de VISSER

JACO D. de VISSER

Architect en ontwerper
Natascha Drabbe
CONTACT OF INFORMATIE

CONTACT OF INFORMATIE

Klik hier
KONINKLIJKE VISIO

KONINKLIJKE VISIO

HUIZEN
Stichting Novum
STADSAPPARTEMENTEN

STADSAPPARTEMENTEN

VLEUTENSEWEG UTRECHT
Geelen Bouwprojecten
UNIVERSITEIT UTRECHT

UNIVERSITEIT UTRECHT

REVITALISATIE DRIFT 4-6-8 UTRECHT
Universiteit Utrecht
BLOKHOEVE 56 woningen

BLOKHOEVE 56 woningen

Nieuwegein
Stichting Jutphaas Wonen
RIJWONINGEN ARIA

RIJWONINGEN ARIA

GOES
ABC Vastgoed
STAIRWAY to HEAVEN

STAIRWAY to HEAVEN

Fietsenstalling Nieuwegein
Gemeente Nieuwegein
DOMPLEIN BEZOEKERSCENTRUM 1

DOMPLEIN BEZOEKERSCENTRUM 1

DOMPLEIN UTRECHT
Stichting Initiatief Domplein
VILLA NIEUWLAND

VILLA NIEUWLAND

Oosterend Wieringen
MASTERCLASS Vaartsche Rijn

MASTERCLASS Vaartsche Rijn

Gemeente Utrecht en Nieuwegein
JEUGDTHEATER PLUS

JEUGDTHEATER PLUS

ROTSOORD UTRECHT
SKWU
CENTRO PUNTA DE COUSO / dos extensions

CENTRO PUNTA DE COUSO / dos extensions

Meditatie &Trainingscentrum
Pontevedra ES
STADSHUIS / DE LENS

STADSHUIS / DE LENS

NIEUWEGEIN
Gemeente Nieuwegein
KANTOOR 7

KANTOOR 7

WELGELEGENPARK APELDOORN
Buvaplan
WONINGEN BLOKHOEVE

WONINGEN BLOKHOEVE

NIEUWEGEIN
Stichting Jutphaas Wonen
STERRENWACHT SONNEBORG

STERRENWACHT SONNEBORG

UTRECHT
Gemeente utrecht/KF Heinfonds
STADSWONINGEN

STADSWONINGEN

MOLENSTRAAT UTRECHT
SSH Utrecht
NETTO ZERO genomineerd

NETTO ZERO genomineerd

OVERDIEPSE POLDER
Provincie Noord Brabant
MIX HOUSING LANGERAK

MIX HOUSING LANGERAK

Leidsche Rijn Utrecht
Rabo/Bouwfonds
WOONKERK MIDDELBURG

WOONKERK MIDDELBURG

Middelburg
VIA Projectontwikkeling
WOONHUIS HARMELEN

WOONHUIS HARMELEN

HARMELEN
Familie Brandenburg - Lempke
WONINGEN ARIA

WONINGEN ARIA

GOES
ABC Vastgoed
STADSHUIS / MEANDER

STADSHUIS / MEANDER

NIEUWEGEIN
De Waal beheer Utrecht
MODULAIRE WONINGEN

MODULAIRE WONINGEN

Rielerkolk Deventer
Amstelland Vastgoed
KLIMHAL PICOS BELLOS

KLIMHAL PICOS BELLOS

BLOKHOEVE NIEUWEGEIN
SCHIETVERENIGING GRIFFIOEN

SCHIETVERENIGING GRIFFIOEN

AMERSFOORT
Schietvereniging Griffioen
HAVENGEBOUW VREESWIJK

HAVENGEBOUW VREESWIJK

VREESWIJK NIEUWEGEIN
Gemeente Nieuwegein, Sport en Recreatie
RABOBANK

RABOBANK

NEDEREINDSEWEG NIEUWEGEIN
KAVEL 1 / MIXED HOUSING

KAVEL 1 / MIXED HOUSING

NIEUWEGEIN
Multi Vastgoed / ING
WOONHUIS OP DEN BERG

WOONHUIS OP DEN BERG

AMERSFOORT
Familie van Beek
HARVINK

HARVINK

IJSSELSTEIN
STADSWONINGEN ADELAARSSTRAAT

STADSWONINGEN ADELAARSSTRAAT

ADELAARSSTRAAT UTRECHT